Chane Kurmure

      गणपती उत्सव - आनंदाला उधाण, सगळीकडे उल्हास-उत्साहाचं वातावरण, दहा दिवस कसे जातात ते कळतही नाही.  आणि मग विसर्जनाची वेळ आली की  हळूहळू सगळ्यांचे चेहरे आणि - त्याबरोबर उत्साहही -  पडायला लागतात ... आमच्या मुलाकडे दीड दिवसांचा गणपती . दुसऱ्या दिवशी संध्याकाळी  उत्तरपूजा झाल्यावर, आता विसर्जन असं म्हंटल्यावर, नातीची reaction , "ए नाही नं ... आपला बाप्पा किती छान आहे ... " अशी होती.    चेहरा रडवेला, डोळ्यांत आसवं दाटलेली ... "ए, please , नुसता वर उचलून ठेवा नं ... !"        मला आपलं लहानपण आठवलं ...      असंच व्हायचं नं !  " आपले सण असे इतके short का ? ... "    मी .... "का ?   हा चांगला दहा दिवस असतो की ... "   कोणीतरी म्हणालं . "पण आपल्याकडे घरातला दीडच दिवस का ?"    ... ह्याला प्रत्येकाचं उत्तर वेगवेगळं ...!  पण ,  आपण थोड्याच वेळात, "गणपती बाप्पा मोरया, पुढच्या वर्षी 'लौक्कर' या "  असं म्हणायचो ... त्या 'लौ क्क र' मधे आपले सगळे भाव स्पष्ट दिसा...

      चौदा विद्या आणि चौसष्ठ कला यांचा अधिष्ठाता - आपला बाप्पा !   वक्रतुंड , महाकाय हे त्याचं एक रूप .  आणखी ही  किती तरी त्याची विविध रूपं, काही दृश्य, तर काही आपण कल्पीलेली !     त्याच्याबद्दल उगीच नाही पुराणं च्या पुराणं लिहिली गेली !     कधी दोन हातांचा, मग चार, सहा, आठ इतकंच नव्हे तर १८ हातांचा गणपती !      कधी साधासा, मुगुटही नसलेला तर कधी आत्ताचा ,असा की त्याचं पीतांबरही सोन्याचं !  त्याच्या दिसण्यातला - रुपातला पहिला फरक दिसतो , तो म्हणजे उजव्या सोंडेचा का डाव्या सोंडेचा !     डाव्या सोंडेचा गणपती म्हणजे कसा happy-go-lucky !      न रागावणारा, तर उजव्या सोंडेचा म्हणजे त्याचं सगळं कडक !      सोवळ्याने पूजा-अर्चा नीट झालीच पाहिजे, नाहीतर मोठी शिक्षा ?...     अशी भीती  बसलेली ..की कोणी पूजा करायलाही घाबरतील.      खरं तर तसं नाही.      उजव्या सोंडेचा म्हणजे तो 'सिद्धी विनायक' .      त्याची पूजा, उपास...

    हा आपला बाप्पा !   ह्याचा जन्म माघ महिन्यातल्या चतुर्थीला झाला.   त्या दिवसाला गणेश-जयंती असं आपण म्हणतो.   पण त्याचा उत्सव मात्र भाद्रपद चतुर्थीला !   ह्याचं कारण काय असावं ?    त्याचीही एक आख्यायिका आहे, महाभारताशी  संबंधित .  कौरव-पांडवांच्या निधनानंतर महर्षी व्यासांना हे सर्व लिहून ठेवावंसं वाटलं.  पण त्या काळात लेखनिक कोण मिळणार, जो श्री व्यासांच्या प्रतिभेला न्याय देईल, त्यांच्या विचारांच्या वेगाला तितकीच उत्तम साथ देईल ?    म्हणून त्यांनी गणपतीला विचारलं.    आणि भाद्रपद चतुर्थीला लिखाण सुरु झालं !  ते एका तळ्याकाठच्या गुहेत लिहू लागले.   लिहितांना गणपतीच्या शरीराचं तापमान खूप वाढू लागलं ... म्हणून श्री व्यासांनी त्याला थंड ओल्या मातीचा लेप लावला.  दहा दिवसांनी लिखाण संपलं, आणि ते पहातात तो गणपतीच्या अंगावरच्या मातीचे लेप वाळून कडक कवच झाले होते. ते काढायला म्हणून त्यांनी गणपतीला तळ्यात  नेऊन ती माती काढली ... ही कथा आपण दहा दिवस गणपती उत्सव करून relive करत...

         श्रावण सरला, भाद्रपद आला, म्हणजे गणपती आलेच !  एकदा का गोकुळाष्टमीची दहीहंडी झाली आणि गोपाळकाल्याचा घास तोंडात टाकला की सगळी मुलं छोटी - मोठी, चड्डीला हात पुसून गणपतीच्या तयारीला लागतात !   मूर्ती कशी, तिला बसवायचं मखर कसं , त्याची सजावट, रोषणाई, ह्या सगळ्याचं open-end budget ... काय काय कार्यक्रम करायचे, कुठले कुठले आणि कधी कधी गावातले गणपती पहायला जायचं ... सगळं planning सुरु !   घरच्या बायकाही नारळ, खोबरं, सारण, पिठीच्या मागे लागतात .  गौरी-गणपतीचं सगळं नीट झालं पाहीजे , त्यात काही कसर राहीली नाही पाहिजे , अशी एक मनात बारीकशी काळजीची tinge !!!...     तर , काही दिवसांपूर्वी मनात आलं की जरा या लाडक्या बाप्पाबद्दल अजून काहीतरी माहिती आपल्याला मिळाली पाहिजे.    शिव-पार्वतीचा मुलगा, कार्तिकेयाचा धाकटा भाऊ, कुठे रहातो, काय करतो, जरा  'खवैय्या'    type आहे ... हे सगळं माहीत असतं ! जसा काही आपला शाळू - सोबती !      पण जरा खोलात जाऊन एक देव म्हणून , इतिहास नव्हे तर प्र...