नाही कशी म्हणू ...?

    " नाही,  तुला 'नाही' म्हणता आलंच पाहिजे. एवढी कसली  भीड पडते तुला ?"   धाकटी बहीण बोलत होती - नव्हे  - मला झापत होती. 

    त्याचं असं झालं ....  तेंव्हा मी कॉलेजमध्ये होते अन मला भाकरी चालत नाही, ऍलर्जी आहे, हे मैत्रिणींना रुचत नव्हतं. एकदा त्यांनी पैज लावून जबरदस्तीने , हसत - खेळत  मला दुसऱ्या मैत्रिणीच्या डब्यातली अती तिखट झुणका आणि भाकरी खायला लावली, आणि मग जे व्हायचं ते झालं, उलट्या, पोट दुखणे वगैरे. त्यावरून औषधाच्या बरोबर मी सगळ्यांची - धाकट्या बहिणीचीही बोलणी खात होते ... 

    पण बऱ्याच जणांना आणि जणींना 'नाही' म्हणता येत नाही. खूप भीड पडते आणि तोंडातून 'होss' च निघतं .फोनवर बोलत असतील , तर दात - ओठ खात , समोरा समोर असतील , तर मनातल्या मनात !  तसा सुरुवातीला उत्साहही असतोच , पण नंतर कंटाळा यायला लागतो. 

      मी शाळेत पाचवीत असतांनाची गोष्ट ! एक दिवस संध्याकाळी मी रुमालाला हेम घालत बसले होते. तेवढ्यात वडील ऑफिसमधून आले. त्यांना सुया, कात्र्या आणि क्रोश्याच्या सुया वगैरेंचा फोबिया !   ह्या गोष्टी आमच्या हातात दिसल्या की त्यांना अतिशय काळजी वाटायची !      

" रात्रीचं  शिवणकाम कोण करतंय ?"     

" रात्र नाहीये, अजून सहाच वाजताहेत . उद्या शिवणाची परीक्षा आहे ...! "

" मग इतक्या शेवटच्या क्षणी जाग आली का ?  आधी का नाही केलं ? "

" माझं झालंय कधीच, हे मैत्रिणीचं आहे ....  ती रडायलाच लागली, मग नाही कसं म्हणणार ?"

आश्चर्य म्हणजे ते न रागवता चक्क हसले, आणि आईला म्हणाले, " या बाईंची आर्मीची मेस जोरात चालणार ...!"

" अहो बाबा, लष्करच्या भाकरी नाही काही, मी फक्त तिघींचंच करणार आहे !"

    खरंच, काही जणी  कशालाही पटकन नाही म्हणतात, अन् काही जणींना ते जमतच नाही. मैत्रिणींचं get-together असलं की माझ्या गळ्यात पोळ्या !  आणि काही जणी चटणी - कोशिंबिरीवर सुटतात !  पण ' नाही' कसं म्हणणार ?  

प्रत्येकाची 'नाही' किंवा 'हो' म्हणायची पद्धत ही किती वेगळी असते. माझ्या माहेरी मुलांचे हट्ट वगैरेंना कोणी 'नाही'  म्हणायचं नाही. "बरं , बघू" म्हणून प्रस्तावाची बोळवण व्हायची. 'बघू' चा अर्थ 'नाही' हे माहीत असल्याने त्याचं 'नाही' ऐकण्याइतकं वाईट ही वाटत      नसे . त्या उलट सासरी ! तिकडे पटकन 'हो' म्हणायचं नसेल तर 'बघू' म्हणत. त्याचा अर्थ 'हो' आहे पण आत्ता 'हो' म्हणायचं नाहीये  ! फारच complications !

    आमचं लग्न ठरल्यावर, साखरपुड्यानंतर नवऱ्याने माझ्या आजोबांना - वडिलांना विचारलं, आम्ही दोघे सिनेमाला जाऊ का ?  तेंव्हा 'विचारायची'  पद्धत होती !आता नात-जावयाला पहिल्यांदाच ' नाही ' कसं म्हणायचं म्हणून आजोबा म्हणाले "बघू", वडीलही सहमत ! मी मात्र  'ok'  म्हणून गप्प. दुपारी नवरा आला,  हातात तिकिटं घेऊनच ! आमची joint family !  सगळे थक्क !   ह्याला 'बघू 'चा अर्थ नाही का कळला ? आणि हा आपला खूष !  'बघू'  म्हणाले म्हणून ! शेवटी आई - आजीच्या गळ्यात पडून, रडून मी होकार मिळवला अन सिनेमा गाठला , तो ही त्याच्या आणि माझ्या सगळ्या भावंडांसकट ! पण ,आता आमच्या मुलांनाही माहीत झालंय. ते एकमेकांना विचारतात "कोणी 'बघू' म्हंटलंय ? आईनी का बाबांनी ? 

 लहानपणी आम्ही मुलं सारख्या नसत्या गोष्टी म्हणजे चॉकलेट गोळ्या बिस्किटं वगैरे मागायला लागलो की आजी आईला म्हणायची " अगं ,तोंडाने 'हो' म्हणावं , नाहीतर मुलांची मनं दुखावतात.  हाताने नाही म्हणावं हवं तर !" असं म्हणून अगदी अर्धं चॉकलेट हातावर ! आम्ही ते उलटं लक्षात ठेवलं होतं . कोणाच्या लग्नात, रिसेप्शनला वगैरे गेलो की gold - spot  ची दुसरी तिसरी बाटली उचलत, "किती गं आग्रह तुझा, नको नको म्हणतेय तरी  ...!" असं तोंडाने म्हणायचो !!

    असो, पण आता मला ' नाही ' म्हणायला शिकायलाच हवं !  वजन वाढतंय, कोलेस्ट्रॉल, BP  वाढतंय, म्हटलं तर तेल, तूप, मीठ सगळ्याला 'नाही म्हणावं लागेल. सगळ्यात painful 'नाही' म्हणणं म्हणजे साखर किंवा सगळेच गोड पदार्थ ! गोडाला 'हो' म्हणणं म्हणजे आपल्याच पायावर धोंडा पाडून घेणं , आणि 'नाही' म्हणणं म्हणजे त्याच धोंड्याला ठेच ! 

पण ,  नाही कशी म्हणू तुला ? ....