अरंगेत्रम्

      अरंगेत्रम् ..... Initiation  ..... चांगल्या कशाचातरी प्रारंभ ... वर्षानुवर्षे कष्ट करून, मन लावून शिकलेल्या कलेचा पहिला  public  performance !

 ..........   एक दिवस एका मैत्रिणीचा फोन आला, " अगं, आमच्या चिन्नीचं अरंगेत्रम आहे पुढच्या आठवड्यात ! xxx कुमार आणि xx देवी येणार आहेत chief guest म्हणून !"      "हो का !  अरे वा !  मोठ्ठाच कार्यक्रम दिसतोय !" इति मी.  "अगं हो, तिला आहे हौस, पुढे public performances करायची, जमलं तर सिनेमात जायची ! जगापुढे आलं पाहिजे.  त्याचीच ही सुरुवात !  थोडी PR गिरी करावी लागते.  पैसाही खर्च होईल ... पण आपण करायचं ! तिच्यासाठी .!. तिचं स्वप्न आहे ते ..."    "स्वप्न का मृगजळ ?" मी मनात म्हटलं, ... मैत्रीण बोलत होती, "त्यासाठी लागेल ती fight द्यायची तिची तयारी आहे ..."     "अगं, पण ... ते field जरा ..."     "अगं, वाईट लोक कुठं नसतात ?  त्यांनाही fight घ्यायचीय, काही लोकांना हे मृगजळ वाटेल, पण आम्हाला समोर सरोवर दिसतंय ...! "       "हो, मी नक्की येईन !"  मी गेले ही. तिथली डोळे दिपवणारी रोषणाई, सजावट ...!  

     अगदी स्वप्नवत सगळं की.. मृगजळ ?...

    ... स्वप्नं तर  पहायलाच हवीत, आणि वाईटाशी fight तर द्यायलाच हवी ! तरंच प्रगती होते.  मला सगळं माहीत आहे, तरी मी विचारात होते.  आणि एक दिवस एका विद्यार्थिनीच्या आईचा फोन आला, "तुमची लाडकी चाललीय परदेशी शिकायला ... तिला bye म्हणायला airport वर farewell करूया !"  मी गेले !  परदेशात शिक्षण म्हणजे खूप मोठी फी, इतरही बराच खर्च. मी विचार करत होते .. तिचे वडील म्हणाले, " ...it is a bit difficult ... I don't know how I am going to repay the loan ... but it is her dream ... I have taken this as an investment for her bright future ... initiation in high flying society ... you know in our times , it used to be an arangetram in music, dance, ... Now it is in studying abroad to show what she has learnt so far and learn more ..."     ...

...  हे स्वप्न का investment ?....    माझी मध्यम वर्गीय mentality शिक्षणाला झुकतं माप देते  का, कोण जाणे !  मी विचारातच ...  

   .... आणि नुकताच घडलेला प्रसंग !  मागच्या आठवड्यात मुलाकडे गेले असतांना, त्यांच्याकडे  एक १५ - १६ वर्षांची मुलगी कामाला आलेली दिसली, तिच्या आईबरोबर.  बोलके डोळे.  डोळ्यांत खूप उत्सुकता आणि आशा ! मुलगी कामाला लागली. सुनबाई त्या मुलीला कामांची order वगैरे समजावून सांगत होती.  मी बाल्कनीत बसले होते, तिथे त्या मुलीची आई येऊन उभी राहिली  दाराशी.    "अम्मा, आज पहिला दिवस आहे हिच्या  कामाचा."     "हो का ?  पण शाळेत नाही का  जात ?  एवढ्या लहान मुलीला कामाला लावलंय ?  कितवीपर्यंत शिकलीय ?"  मी विचारलं.  तशी तिची आई एकदम बोलती झाली.   "अम्मा, ती दहावी पास आहे, हुशार आहे, एकदा सांगितलेलं सगळं लक्षात ठेवते, इंग्रजी आणि हिंदी पण समजतं ..!     तिला पुढे शिकण्यापेक्षा नोकरी करून मला मदत करायची आहे , भावंडांना पुढे आणायचं आहे ..."   "इतक्या लहान वयात एवढी जाण ? ह्या घरकामापेक्षा पुढे शिकवा, कुठे तरी चांगली नोकरी मिळेल ...!"      "अम्मा, तसं होत नाही.  मी माझ्या बहिणीच्या मुलीचं पाहिलंय, पास झाली म्हणून कॉलेजात घातलं,  तर छान छान कपडे घालून,  गावाच्या ह्या टोकापासून ते त्या टोकापर्यंत बसमधून फिरायचं ... वेडं वाकडं करायचं ... नकोच ते .. त्यापेक्षा हे बघा, इथे आत्ता कामाला लागली नं, की ती याच सोसायटीत असेल माझ्या डोळ्यांसमोर !  कमावती होईल, चार पैसे साठवेल, ... मी गेलं वर्षभर बघून ठेवलंय, आम्हाला दोन दिवसांत कळतं, घर कसं आहे , घरात काय चाललंय ते,  मी चांगल्याच घरी तिला कामाला पाठवणार ... आपोआपच चांगलं बघेल, चांगले विचार करेल आणि  मुख्य  म्हणजे ,.....   सुखरूप  असेल, ... स्वतःच्या पायावर उभी राहील.  सेफ्टी बेकू , मनी बेकू अम्मा !..  आज सकाळी अंघोळ करून देवाला जाऊन आले, म्हटलं, "देवा रे, आम्ही गरीब माणसं, मोठा अभ्यास , कला शिकायचं आमचं नशीब नाही.  बाहेर पडून पहील्या कामावर जाणं हेच तिचं पुढच्या आयुष्याचं अरंगेत्रम ...! आशिर्वाद दे "... 

   ... वास्तवाच्या ओझ्याखाली इथे स्वप्नाला जागाच नाही .... investment आहे ती स्वतःच्या कष्टांची, आणि आशा आहे, ती ही किती माफक ... !

    एकाच वयाच्या तीन मुली ... तिघींची तीन वेगवेगळी ध्येयं ... आणि  तितकीच तीन वेगवेगळी अरंगेत्रम ...!! आपापल्या लक्ष्याच्या दिशेनी टाकलेली पहिली पाऊलं ....!!