Life skills

 

        नुकतीच एका लग्नाला जाऊन आले.  दोन अडीच वर्षांनंतर सगळे नातेवाईक भेटत होते, त्यामुळे जिकडेतिकडे गप्पा चालू होत्या.  लग्न लागून जेवायची वाट पहात मंडळी आपापला ग्रुप करून गेल्या वेळाचा आढावा घेत होती . आमच्या वयाची मंडळी काय घडलं,  काय बिघडलं ह्याचा हिशोब मांडत होती.  छोटी मुलं तिथल्यातिथे आपापल्या वयाची मुलं जमवून शिवाशिवी खेळत होती आणि त्यांचे आईवडील आपापल्या भावंडांशी notes compare करत होते.  "मी ४ online courses केले. धाकटीला drawing चा online  क्लास लावून दिला, अन् मोठ्याला guitar चा ... ...नाही गं,  आपल्याला काहीतरी करायलाच हवं, एवढा वेळ वाया जातोय.  हे life skills आलेच पाहिजेत नां ... एरवी वेळच नसायचा ह्यांच्या  homework मधे ... "

   .... Dance, drawing , guitar, gym , योगासनं...ही नव्या युगाची life skills च आहेत !  ही Life skills म्हणजे tension- stress busters  !      आपल्या वेळी skills असं  जगण्यासाठी उपयोगी पडणाऱ्या गोष्टींना म्हणत.  आपल्या मुलांच्या वेळी life skills म्हणजे multitasking, इस्त्री करणे, इस्त्री तापत असतांना आपल्या बुटांना पॉलिश करणे,  भाजीवाल्याशी पैशाचा तोंडी हिशोब पटपट करणे  आणि मग परदेशी जायच्या वेळी ... बेसिक स्वैपाक येणं,  बटण लावता येणं, शिवण उसवली तर तिथे टीप घालता येणं ही  'survival skills'  होती.   

  " ए बाबा, हे बघ, डाळ, तांदूळ असतील , त्यांच्या मापाने दुप्पट पाणी घाल अन मग कुकरमध्ये ठेव.  कणकेत एकदम असं तांब्याभर पाणी नाही ओतायचं ... इथपासून ते ...  सकाळी जमत नसेल , तर आदल्या रात्री भात वरणाचा कुकर लावून ठेव ना,  ... म्हणजे परत आल्यावर उपाशी झोपायला नको ... वगैरे वगैरे !" ....

 .... मला आठवतं, मी जेव्हा ह्या वयाची होते तेव्हाची life skills ची व्याख्या वेगळीच होती .घरातली कामं येणं , हेच महत्वाचं ! आजी म्हणायची, "...सासरी गेल्यावर पंचाईत नाही झाली पाहिजे,  'येत नाही '  हे शब्द तोंडातून आले नाही पाहिजेत.  सगळं शिकायचं ... कॉलेजात जात होते म्हणून चटणी वाटता येत नाही असं का म्हणणार आहेस ...?"     "अगं, तेव्हा बघू.  mixer  तर असेलच ना त्यांच्याकडे ... नाहीतर मी  'हो' च म्हणणार नाही.. "   "हो बरं,  त्यांना आपण दारातच विचारू की तुमच्याकडे mixer आहे का ?"     असं संभाषण सुरु असतांनाच आजी  पाटा आडवा करुन तिथे लोटी आणून ठेवायची आणि बोलता बोलता मी तो धुवून पुसून आजीने आणून ठेवलेली  मिरची, कोथिंबीर, खोबरं  वाटायला लागायची.  चटणी वाटण्यातही  order ठरलेलीच ! आधी मीठ आणि कोथिंबीर, मगच मिरची, जिरं, मिरं, अन शेवटी  खोबरं.  ते ही अगदी बारीक वाटायचं.  आजी म्हणायची,  "असं वाट की डोळ्यात गेलं तरी टोचणार नाही ... "     विचारायचा अगदी मोह व्हायचा, की  चटणीचा डोळ्याशी काय संबंध ? आणि ती चटणी डोळ्यात कशाला जायला पाहीजे ?  असा विचार करता करताच एका वाटीत थोडं पाणी घेऊन पाट्यावरचं उरलं सुरलं काढून घ्यायचं आमटीत घालायला, तेही बाजूला न सांडवता ! ...नाहीतर टप्पू मिळायचा  "... असं उठवळासारखं करू नकोस...."...

 उडदाची डाळ किंवा कवठ वाटतांना तर फारच हाल व्हायचे !  "मान मोडली माझी ह्या कवठानी, आणि त्यात हा गूळ इतका चिकट ... "  मी कुरकुर करायची.     "हो का, मग जा, धुणं वाळत घाल ... टोकाला टोकं जोडली गेली पाहिजेत,  झटकून घाल, सुरकुत्या नको दिसायला मला ,  अन नेफ्यातून नाडी नीट ओढून घे, नाहीतर  एक टोक  आत जाईल ... "  हे एक तेव्हाचं life skill  ! तेव्हा वर खाली सरकणाऱ्या दोऱ्या-दांड्या यायला ४० वर्ष अवकाश होता !   नंतर माझं बघून मुलंही  शिकली , काठीने दांडीवर कपडे वाळत घालायला.   नंतर एकदा केव्हातरी धाकट्याने मला दाखवलं, "आई, हे बघ तुझ्यासारखा शर्ट वाळत घालता येतो मला !"   त्यावर सुनबाई म्हणाली, "what is so great about it ?  We do not have this system, anyway, isn't  it  obsolete ?"    मुलगा म्हणाला , "yes , but nevertheless,  it is a skill !" ... खरंय ! आता कालबाह्य झालं असेलही , पण ते स्किल होतं - आहे !

    असंच अजून एक काम म्हणजे चूल पेटवणं, शेगडी पेटवणं.  रोज सकाळी अंघोळीचं पाणी तापवायला चूल पेटवायची.  भल्या मोठ्या, एक एकराहून मोठ्या आवारात खूप झाडं  आणि मधोमध बंगला.  आवारातल्या काड्या-कुड्या आणि लाकडांवर चूल पेटायची.  धडधडून पेटली की १५ मिनिटात हंडाभर कढत पाणी, आणि त्याला किंचित धुराचा वास !  जिवंत गरम पाणी !   गिझर मधलं पाणी ही गरम असतं, तितकंच  छान असतं , पण माठातलं गार पाणी आणि फ्रिजमधलं पाणी ह्यातला जो फरक, तोच इथेही ! बहुधा ह्या गोष्टींना लहानपणीच्या आठवणींची झालर असावी ... ! 

    त्या मानानी शेगडी पेटवणं जरा कठीण !  आधी वरच्या भागात  jigsaw puzzle  सारखे एकमेकात 'फिट्ट' बसतील असे कोळसे मांडायचे, मग एका छोट्या पणतीत आधीची थोडी राख घेऊन  त्यावर थोडं रॉकेल ओतून पेटवायचं.  नाहीतर मग चिमणीवर रद्दी कागद पेटवून एक एक लावत बसायचं, पण पटपट ! धूर येणं थांबून पेटल्या  कोळशांची धग लागायला लागली की पेटली चूल !... 

    ही छोटी छोटी कामं , छोटी skills . त्या मानाने स्वयंपाक शिकणं म्हणजे PhD करण्यासारखं . माझी PhD व्हायला अजून बराच वेळ आहे !   मला जर कोणी म्हटलं, की तू पुन्हा हे सगळं - चूल पेटवणं ,   वगैरे , करशील का ?   तर मी 'नाही' म्हणीन.  कदाचित , सवय गेली म्हणून. आवडत नाही, असं अजिबात नाही. पण आता काळ बदललाय ! ... 

    आता हे सगळं शिकायची जरूर नाही.  आजच्या आणि उद्याच्या पिढीला कष्ट अन् वेळ वाचवायला खूप साधनं आहेत.  त्यांना खरी जरूर आहे ती मनाला सुखरूप ठेवायची, तब्येत संभाळायची.  त्या दृष्टीने पाहीलं तर काही कला, काही छंद, काहीतरी सुंदर आपल्या हातून घडणं आणि खरंच  - तो घिसापिटाच शब्द, पण तोच खरा -  काहीतरी नवनिर्मितीचा आनंद  मिळवायला शिकणं, परस्परांशी संवाद वाढवणं , तब्येतीसाठी  व्यायाम करणं , हीच आताची  अगदी essential life skills आहेत !.....आणि ती यायलाच हवीत !

 .... कारण , ' survival of the fittest ' !!!! ...