खजिना

 

    गुढी पाडवा जवळ आला की , मला खूप उत्साह येतो !  घर आवरायचं, पुन्हा एकदा स्वच्छ करायचं ... उत्साहाचं आणखी एक कारण म्हणजे थंडी, गारठा संपतो आणि मी जरा thaw व्हायला लागते.  काल तसंच झालं ... आणि माझ्या बरोबर hibernate करणारं माझं पेन - कागद ... सगळेच जागे झाले ... 

    सकाळी नवऱ्याला म्हटलं ... जरा बघ रे, घराचा नुसता कबाडा झालाय ... सगळं काही loft वर ढकलतोय आपण, ते आवरुया ना जरा ...... म्हंटल्याबरोबर शिडी काढून त्यावर चढला , तर तो नवरा कसला ?.... नवरा-बायको complimentary, म्हणजे पूरक ... त्यामुळे मी उत्साहात की , तो ढेपाळलेला ..." हं ... loft पेक्षा आधी जरा पलंगाखालच्या बॅगा आवर नं ... loft उद्या ... !" ..."काय आहे पलंगाखाली ... एक सुटकेस ... त्यात पडदे आहेत . पुण्याच्या नवीन फ्लॅट साठी, दुसऱ्या बॅगेत ... आठवणी ... मुलांचे लहानपणचे काही कपडे ... एक झबलं, एक-दोन स्वेटर्स ... दोन फ्रॉक्स ... हो, मी हौसेनी शिवलेले, आणि ते मुलांना घालून फोटो पण काढून घेतला ... माझी हौस मुलीची ... आणि एक बॅग रिकामी आहे ... "आणि ... तो कुकरचा खोका ?" ... कुकर ... कुकरचा खोका ? ... मी इतकी विसराळू झाले का,  की अख्खाच्या अख्खा नवा कुकर पलंगाखाली ... तो ही त्याच्या खोक्यासकट ....? ... 

    ... सरळ उठून तो खोका पुढे ओढून काढला ... जरा काळजी cum राग cum लाज वगैरे वाटत होती ... डबा उघडला ... आणि मला खजिना सापडला ... खरंच खजिना ... !    माझी भरतकामाची खूप सारी designs ... जी मी पार विसरून गेले होते ... नेहेमी आवडणारी, पटपट होणारी,  अशा वेगळ्या designs चा एक गठ्ठा कपाटात handy असतोच .   पण मग ही कोणती ?   असा विचार करत होते आणि एकेक कागद, tracing paper बघत होते ... 

    ही सगळी designs खूप जुनी ... आजीची !   त्याबरोबरच काही आईची, काही माझी, त्यातच सासूबाईंची विणकामाची वही, एक त्यांचीच पदार्थांच्या रेसिपीची वही, जाऊबाईंची जास्त प्रॅक्टिकल - घरच्याघरी dry-cleaning, मुलांच्या कपड्यावरचे डाग कसे काढायचे, चार तऱ्हेच्या - रंगांच्या gravy ... आणि काही नमुने - विणकामाच्या विणींचे, क्रोशाचे, एक जुना साडीच्या काठाचा बटवा ... आणि बरंच काही ... !

    मी एकएक कागद उचलत होते ... जीर्ण शीर्ण झालेले trace papers आणि त्यावरची डिझाइन्स ... एक मावशी आजी - तिच्या काळात J J School of Arts  मधे शिकलेली, तिने काढलेली  डिझाइन्स ... एक से एक !    माझ्या लहानपणी माझ्या फ्रॉकवर भरतकाम केलेली चित्रं ... प्राण्यांची चित्रं !    गाजर खाणारा ससा, सोंडेत पीस धरलेला हत्ती, माऊची पिल्लं ... !   " अरे ,तुम्ही सगळे इथे होतात ... शोध शोध शोधलं तुम्हाला ! "  ... मी त्या चित्रांशी कधी गप्पा करायला लागले ते कळलंच नाही !    हा मोठा फुग्यांचा गुच्छ ... बहिणीच्या फ्रॉकवर patchwork केला होता, आणि हा घोड्यांचा छाप ... हा पण होता मावस बहिणीच्या फ्रॉकवर ... merry-go-around  चा फ्रॉक! ... छत्री घेऊन पोहोणारं बदक ... !     अफलातून ideas हं आजीच्या !   आणि एक मजेदार कागद ... त्यावर छत्रीच्या वर लावायच्या लोकरीच्या कव्हरची वीण ... अर्धवटच ... दुसरा कागद गायब ...पण , छत्रीला स्वेटर कशाला ? ....   एक पिंपळपानावर खेळणारा बाळकृष्ण - patchwork करायला  डिझाइन् ... east meets west,  कृष्णाचं patchwork ! आणि , त्याची बाळ लेणी भरायला , एका कागदाच्या पुडीत थोडंसं काळवंडलेलं जुनं जीग , आणि पोतीचे मणी ...!! ...कुणासाठी तरी प्लॅन केलेलं असणार !!!  ....त्याच्या पाठोपाठ 'पडद्यावरच्या बाई'चे कपडे - I mean -  त्याचे कार्ड बोर्डचे  cut-outs !    लग्नाळू मुलींचं त्यावेळचं आवडतं project !!    कुणी मैत्रीण ते करतेय असं कळलं की तिला रोज चिडवायचं त्यावरून, ... "आला का ?  बोलला का , का पहात बसला तुझ्याकडे ..... ?"... त्यावेळचं चिडवणं ... तेवढंच असायचं !

    सासूबाईंची विणकामाची वही ... किती विणी लिहिलेल्या ... ४च्या पाढ्याने वीण, ७च्या पाढ्याने वीण + ४ टाके ... असं करत करत ३०-३५ सुयांच्या विणी ... !   त्याला नावंही मजेदार ... टेनिसची वीण....! शंखाची वीण - शिंपल्याची वीण .. इथपर्यंत समजू शकतो . पण  ...  उलट्या बलूनची वीण ... म्हणजे काय ?  तीच वीण मला आजीच्या वहीतही सापडली !   ती वीण माझी पणजी करत असे ... तिची आवडीची वीण !   तिला आणि तिच्या बहिणीला विणकामाची आवड म्हणून , तिला मामा आजोबांनी सायकलच्या spokes च्या सुया करून दिल्या होत्या ...अशी गोष्ट!       सासूबाईंकडे एक ८०० विणींचं पुस्तक होतं पण ही वही जीव की प्राण !   शिवाय त्या वहीत blouse आणि फ्रॉकची मापं, आकृत्या, तुकडे जोडून करायच्या दुपट्याची  डिझाइन्स आणि recipes , घरगुती औषधं  !     Recipe म्हटल्यावर वाचायला बसले ... तेवढंच जमतं आपल्याला ... अलुबुखाराचं लोणचं, निरनिराळे jams, त्या वेळचे नवीन पदार्थ म्हणजे 'झटपट ढोकळा',  रवा इडली - सांबारची रेसिपी !  मद्रासला असतांना , त्या झटपट ढोकळ्याला त्यांना मंडळात पहिलं बक्षीस मिळालं होतं ! ... आणि मी बोटं चाटत बसले होते , सगळं संपवून ....!!! पण , काळ बदलला ...आता कोणी ( म्हणजे मी तरी ) सांबार वगैरे करायच्या फंदात - पडतच नाही , ऑथेंटिक चव वगैरे ... सरळ बाहेर जाऊन खाऊन यायचं,  आणि माझी सून - "आई, just blink it   - पलक झपकते ही आपके हाथ में !" ... ती स्वतः मात्र घरीच करते ... कर बाई ...' दिवस तुझे हे करायचे ....नवऱ्याला खाऊ घालायचे '....!!!

    तर , एक पिशवी सापडली ... रंगीत बटवा ... आईचा !    आणि त्यातला खजिना ... माझ्या आवडीचा - ओळखीचा ... जरासा वेगळा !    त्यात tatting ची ५०-६० फुलं आणि ३-४ मीटर लेस ... हे कधी केलं तिने ?   आणि कशासाठी ?   तिच्या काळी परकराला लेस लावायच्या सगळ्या, पण आई त्याच्या विरुद्ध होती ... चालतांना ,  पाण्यात ,  त्याची वाट लागते, त्यापेक्षा साडीला लावते असं म्हणत असे ... तिच्या आणि मावशीच्या लेस लावलेल्या pastel shades वाल्या साड्या  !   दोघीही गोऱ्या गोऱ्या ... खूप छान दिसायच्या !    आपण का नाही अशा सुंदर  ... असा विचार मनात येऊन जायचाच !

    पण ह्या सगळ्यांपेक्षाही भन्नाट,  असं एक छोटंसं कपड्यात बांधलेलं बोचकं सापडलं ... त्यात क्रोशाच्या विणींचे, लेसेस चे नमुने... छोटे छोटे, पांढऱ्या रंगाचे पण आता जुने होऊन पिवळट पडलेले ... उघडतांना त्या वरच्या कपड्याचे दोरे निघत होते.  पूर्ण उघडून पाहिलं तर त्यात एक क्रोशाचा पडदा किंवा tablecloth  होता ... भरगच्च काम केलेलं , त्यात मोठ्ठे चार मोर आणि ते ही वेलावर बसलेले ... खाली खूप नाजूक वेलबुट्टी ... फुलं  ... आणि एका बाजूला   'वंदेमातरम्'  असं क्रोशानेच लिहिलेलं, तर दुसऱ्या बाजूला माझ्या पणजोबांचं नाव ...  'NARAYAN VAMAN THATTE' ... चक्क इंग्रजी अक्षरात लिहिलेलं !    माझ्या पणजीने केलेलं ... १८७६ - ७७ सालचा जन्म त्यांचा ....मराठी लिहिता वाचता  यायचं ... त्या काळातही सुधारमतवादी आणि शिक्षणाला वाहून घेतलेलं घर ... पण इंग्रजी ?   म्हणजे पणजीबाईनी ती अक्षरं पणजोबांकडून किंवा खरं तर , आजोबांकडून लिहून घेऊन, क्रोशाच्या विणीत बसवून ... मग तो पडदा विणला !  काळ साधारण १९१० च्या आसपास ! ...इतकं बारीक काम !  ... आणि हे सगळं घर-दार, मुलंबाळं, पै-पाहुणा, आला- गेला संभाळून ... !   आजी- आई- सासूबाई ... यांनी सगळ्यांनी तेच केलं ... सगळं संभाळून ... कसं केलं असेल ... ? 



    मला एका साडीला sticker सारख्या टिकल्या चिकटवायचा कंटाळा येतोय ... ती साडी तशीच अर्धवट पडली आहे ... एक शाल ... एक cushion covers चा सेट, ... एक छापून ठेवलेलं ड्रेसचं कापड ... आणि बरंच काही ... 

    त्यांचा खजिना ... आणि माझा पसारा ... का माझा आजचा पसारा, तो उद्याचा खजिना असेल ? ... पण , नाही ... माझा पसारा उद्याचा कचरा असणार , असं दिसतंय ... वाटतंय ... होऊ दे काहीही ... आज तरी मी हे दोन्ही enjoy करणार आहे  ....                                      ... खजिन्याचा पसारा  ... !! ...    



- सौ अलका कुंटे,  बंगलोर 

   +९१ ८७६२३ १६३८५      

Comments

  1. Prasad Jog27 February 2025 at 22:00

    *अलकाचे चणे कुरमुरे*

    *खुल जा सिम सिम*

    पूर्वी घर मोठं मोठी होती. त्यात असंख्य खोल्या असायच्या. त्यांना  नाव सुद्धा कशी वेगळी असायची.आताच्या पिढीला त्या नावाचा अर्थ समजणार देखील नाही.

    सोपा,पडवी,माजघर,न्हाणीघर,स्वयंपाकघर,देवघर,बळद,कोठी,बाळंतिणीची खोली जी कायम भरलेली असायची आणि सगळ्यात महत्वाची खोली म्हणजे *अडगळीची खोली* तात्पुरती नको असलेली वस्तू साठवून ठेवायची हक्काची जागा असायची ती. 

    घर छोटी झाली आणि त्यात फक्त एकेक कुटुंब राहू लागलं.खूप गोष्टी लगेच Dispose off व्हायला लागल्या. तरीही काही वस्तूंमध्ये जीव अडकतो त्या वस्तू एकतर माळ्यावर जायला लागल्या किंवा खोक्यातून पलंगाखाली जायला लागल्या. क्वचित खोकी एकावर एक रचून कोपऱ्यात छानश्या कापडाने झाकून त्यावर शो पीस विराजमान व्हायला लागला.

    लहान मुलांचे डोळे खेळण्याच्या दुकानात गेल्यावर एकदम चमकून उठतात तशी अवस्था कुकरचा खोका उघडल्यावर अलाकची झाली असेल. भरतकाम,विणकाम,पॅचवर्क,पेंटिंग करण्यात तरबेज असलेल्या अलकाला तर खरोखर अलिबाबाची गुहा उघडल्यासारखं वाटलं असेल आणि ते बघून विवेक ने हुश्श केलं असेल.मनात तो म्हणत असेल बर झालं हे सापडलं,आता अलका त्याच्यात गुंतून पडेल आणि त्याच्या मागची भूणभूण काही काळासाठी संपेल.Just kidding .पण त्यातून बाहेर आलेलं  Lost Recipe Book विवेकच्या हाती सोपवून झाल्यावर गळ्यात एप्रन अडकवून त्याचे हात  सुद्धा नवनवीन पाककृती करायला  शिवशिवायला लागतील.

    जुनी फॅशन काही वर्षांनी पुन्हा येते असं म्हणतात ते जर खरं असेल तर अलकाला तर घबाड सापडलं आहे. सध्या Antique ची क्रेझ आहे.त्या मुळे १०० वर्षांहून जास्त जुनी डिझाईन आता पुन्हा भाव खाऊन जातील.

    आता थोड्या दिवसांनी जेंव्हा अलका भेटेल त्या वेळी तिच्या बॅगेबरोबर कलाकुसरीची वेगळी बॅग असणार हे नक्की. त्या मुळे आता भेट झाल्यावर बघूया तिच्या या पोतडीतून काय काय बाहेर निघत ते

    So all the best to both of you.


    प्रसाद 

    ReplyDelete
    Replies
    1. Anonymous28 February 2025 at 18:40

      Thank you , Prasad !! I always look forward to your comments !!

      Delete
  2. YASHODHAR1 March 2025 at 18:07

    I HAVE ALSO ENJOYED SUCH ANTIQUES IN FORM OF LETTERS OF MY FORE FATHERS. WE MUST KEEP THEM ALL TILL OUR LAST BREATH, I AM NOT HUMOUROUS AS YOU ARE. I LIKE YOUR WRITING ,KEEP IT UP.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Anonymous3 March 2025 at 09:10

      Thank you , Yashodhan ! We enjoy this kind of treasure as we grow old ...and that is life ! Our time machines to visit our past !!

      Delete
  3. Anonymous3 March 2025 at 18:03

    Yashodhar ... typo ...

    ReplyDelete

Post a Comment

Popular posts from this blog

गणपती

Image
         श्रावण सरला, भाद्रपद आला, म्हणजे गणपती आलेच !  एकदा का गोकुळाष्टमीची दहीहंडी झाली आणि गोपाळकाल्याचा घास तोंडात टाकला की सगळी मुलं छोटी - मोठी, चड्डीला हात पुसून गणपतीच्या तयारीला लागतात !   मूर्ती कशी, तिला बसवायचं मखर कसं , त्याची सजावट, रोषणाई, ह्या सगळ्याचं open-end budget ... काय काय कार्यक्रम करायचे, कुठले कुठले आणि कधी कधी गावातले गणपती पहायला जायचं ... सगळं planning सुरु !   घरच्या बायकाही नारळ, खोबरं, सारण, पिठीच्या मागे लागतात .  गौरी-गणपतीचं सगळं नीट झालं पाहीजे , त्यात काही कसर राहीली नाही पाहिजे , अशी एक मनात बारीकशी काळजीची tinge !!!...     तर , काही दिवसांपूर्वी मनात आलं की जरा या लाडक्या बाप्पाबद्दल अजून काहीतरी माहिती आपल्याला मिळाली पाहिजे.    शिव-पार्वतीचा मुलगा, कार्तिकेयाचा धाकटा भाऊ, कुठे रहातो, काय करतो, जरा  'खवैय्या'    type आहे ... हे सगळं माहीत असतं ! जसा काही आपला शाळू - सोबती !      पण जरा खोलात जाऊन एक देव म्हणून , इतिहास नव्हे तर प्र...
Read more

बकेट लिस्ट

       प्रसादचा आजचा लेख वाचला.   राहून गेलेल्या गोष्टी - अर्थात बकेट लिस्ट - wish list .    आणि मग आपल्या काय काय गोष्टी करायच्या राहिल्या ते पाहूया म्हटलं, म्हणजे अजून काय करायचं  ते ओघानेच येईल ...      तशा आपल्या wish lists सतत वाढत जाणाऱ्या असतात .     तरुणपणी सगळ्या fancy गोष्टी, आपल्याला हव्या तशा घ्यायच्या वगैरे .    पण मला वाटतं त्या फक्त तात्पुरत्या किंवा क्षणिक आकर्षण अशाच !    ती वस्तू फक्त possession म्हणून - त्याचं विशेष अप्रूप किंवा किंमत अशी नसते.    हळूहळू मोठं होता होता, मग जास्त विचार सुरु होतात, आणि मग आपली स्वप्नं, आपली ध्येयं, अशा गोष्टी wish list मधे यायला लागतात.   त्या तिथे किती दिवस रहाणार, आपल्या बिन बुडाच्या बकेट मधून त्या कधी गळून जाणार ... आपले प्रयत्न आणि योग - नशीब अशी भोकं पडणार ... ते वेगळं ...  त्यांचा आणि बकेट लिस्टचा विशेष संबंध ही नसतो.   त्याही पुढे अजून maturity आल्यावर, जगाचा जास्त अनुभव घेतल्यावर, खरी wish list त...
Read more

Alice in Wonderland

Image
      सिंगापूरला जायचं ... असं दीड वर्ष म्हणत म्हणत, आणि शक्य तितकं पुढे ढकलत ढकलत ... असा दिवस येऊन ठेपला की तिकीट हातात आलं, नव्हे फोन मधे कोंबून पाठवलंच मुलाने ... आणि मग visa ची सव्य-अपसव्य केली.   खरं तर एका फेरीत काम झालं.   रोजची भाजी आणायला सुद्धा २-४ दुकानं पहावी लागतात.   इथे एका travel agent कडे गेलो, त्याने सांगितल्याप्रमाणे 'सस्मित सेवा' करून काहीही खोड - खुसपटं नं  काढता आम्हाला सांगितलं की २ दिवसांत येईल visa आणि तसा आलाही !      मग तयारी !   माझी पहिली foreign trip !   त्यामुळे सगळ्यांचे म्हणजे मैत्रिणी - नातेवाईक - बहीणभावंडं सल्ले सुरु झाले.त्यातले 90 % लोक सिंगापूरला जाऊन आलेले आहेत .   धाकटा मुलगा- ज्याच्याकडे जायचं- तो म्हणाला, "अगं, तुझं नेहेमीचं सामान आण, पुण्याला नेतेस ते,  ....घरात AC 23°C वर  आहे ..." ok, शाल, रुमाल हवा ... ठेवला ... बाहेर कडक ऊन असतं... हे गाव equator च्या 1° N आहे ... बरं, टोपी गॉगल्स, sunscreen ... ठेवलं ... आणि पाऊस कधीही आणि कितीही य...
Read more