Chane Kurmure

    नवरात्र - देवीचा उत्सव !   नऊ दिवस देवीच्या वेगवेगळ्या रूपांचा उत्सव !   पूजा, नैवेद्य, प्रसाद, नटणे, हळदीकुंकवं !   दिवाळीच्या खालोखाल महत्वाचा सण !   पण देवी म्हटलं , की कडकपणा, थोडी शिस्त , सर्व नीट झालंच पाहिजे, असा दंडक !   बाकी सणांना थोडं इकडे तिकडे चालतं .  हा सण मुख्यपणे घरातला, पण छोटेखानी म्हणू शकत नाही. कारण हा फार महत्वाचा ! आपलं अस्तित्वच एका प्रकारे ह्यावर अवलंबून ! ...      असं म्हणतात,  की जे ज्ञान आपण मिळवतो, शिकतो, त्यातला १/४ भाग आपण गुरुजनांकडून शिकतो, १/४ सहपाठी, मित्र, बरोबरीचे ह्यांच्याबरोबर चर्चा वगैरे करून मिळवतो, १/४ आपला आपला विचार करून मिळवतो आणि उरलेला १/४ समजायला, उमगायला मात्र काही काळच जावा लागतो !   नवरात्राबद्दल मला फक्त दृष्य स्वरूपच माहीत होतं.  मग एकदा आजी आजोबांनी त्यांच्या लहानपणच्या गोष्टी सांगितल्या तेव्हा थोडं कळलं, आणि आता एवढा काळ गेल्यावर, विचार केल्यावर खरं स्वरूप कळलं ! घटस्थापना !   घट बसले म्हणजे काय ?   ते का करायच...

      'आपली स्वतःची ओळख करून द्या,' असं जर कोणी आपल्याला म्हटलं , तर आपण काय बरं सांगू ? एक दिवस , असा एक विचार , अगदी सहज  मनात आला.  आपलं नाव ? आडनाव ? का कोणी अमक्याची तमकी?... ..  काहीजण त्यांच्या नावापुढे डिग्र्या लावतात, पण ती त्यांच्या शिक्षणाची ओळख.  त्या डिग्र्या अनेकांनी मिळवल्या असतील .आपलं असं वेगळं काय ? अर्थात, मी विशेष असं काहीच न केल्यामुळे  'मान्यवरांची ओळख'  वगैरे प्रश्न येणार नाही, तरी पण आपलं आपल्याला एक विश्व असतंच,  मग ते कितीही छोटं असे नां  का !  त्या छोट्या विश्वात आपली काय ओळख ?... आणि , मोर नाचला म्हणून कावळ्याने नाचू नये,  का राजहंस पोहतोय म्हणून बदकाने काठावरच बसून रहायचं ?   मोठ्या लोकांसारखी आपल्यालाही आपली काहीतरी ओळख असलीच पाहिजे, आपण एक व्यक्ती म्हणून ...! ती काय असावी बरं ?     शाळेत आपल्याला एक नाव होतं, आडनाव होतं आणि एक टोपण नाव ही असणारच !   नंतर, म्हणजे लग्नानंतर त्यात एक भर पडली,  एक नवीन आडनाव आलं.   पहिलं आडनाव भलेही कागदपत्रांवरून नाही...

    मागच्या वर्षी  माझ्याकडे भिशी झाली.  १७-१८ मैत्रिणी.   जमून खाणे, गप्पा मारणे हा कार्यक्रम.   'बौद्धिक' वगैरे कटकट  नाही. पण त्या दिवशी गप्पांना काहीच खाद्य नव्हतं. सगळ्या covid मधून सावरत होत्या .     तितक्यात फोन आला....   "हो s  या नं,  सुट्टीत इथेच आहोत आम्ही ... " वगैरे संभाषण झालं.    "पाहुणे का सुट्टीत ?"  कोणीतरी विचारलं.  म्हटलं, "हो नं, माझा मित्र ... " आणि मनात आलं, आता मजा येणार, ... मस्त विषय ...  आणि झालं ही तसंच !     "अय्या, कॉलेजमधला मित्र ?"     "छे गं,  शाळेतला."     "अय्या, म्हणजे तेव्हापासून ?"     "त्याच्याही आधीपासून!  त्याच्या बारशाला मी गेले होते आणि माझ्या बारशाला तो आला होता, असं सगळे सांगतात !"      "अय्या ss "             दर 'अय्या' ला  तिचा  "या s "  लांबत  होता.       "त्यात काय एवढं ?   माझे खूप म...

       लहानपणीची एक संध्याकाळ, हळू हळू अंधारतंय, आणि रेंगाळणाऱ्या उजेडात मुली गाणी म्हणताहेत.  वय वर्षे ३ ते ८३, तरी त्या सगळ्या मुलीच.  सगळ्याजणी नाती-गोती विसरून गाणी म्हणताहेत ...      '  अस्सं माहेर सुरेख बाई, खेळाया मिळं SS तं  !        अस्सं आजोळ सुरेख बाई, खायाला मिळं SS तं  !' मधेच कोणाच्या द्वाडपणाचाही उल्लेख !  त्या  वयात माहेर - सासराबद्दल काहीच माहीत नव्हतं, समजत नव्हतं, पण काहीतरी 'स्पेशल'  'आवडणारं' असलं की ह्या ओळी सुचायच्या, आणि त्यात काहीही  'बसवता'  यायचं.    'अस्सा फ्रॉक सुरेख बाई' असंही !  ह्याच वयात केव्हातरी स्वप्नं पहायची सवय लागली.  त्यातलंच एक स्वप्न होतं बंगलोर पहाण्याचं.  'अस्सं बंगलोर सुरेख बाई,'  हे ही जमलं होतं, पण गाडी पुढेच जात नव्हती.  त्याच स्वप्नाची ही कथा ...      एखाद्या गावाबद्दल असं असतं की तिथे जावंसं  वाटतं, राहावंसं वाटतं.   परिकथेतल्या गावासारखं सुंदर, सुबक.    व...