मशीन्स

  

    माझं आणि मशीन्सचं विशेष सख्य नाही, म्हणजे पटत नाही, अगदी खरं म्हणजे अजिबात आवडत नाहीत.  मशीन म्हणजे कोणतंही यंत्र, ह्या अर्थी ! माणसाने चाकाचा शोध लावला, ते एक साधन होतं !  कष्ट कमी करायला, वेळ वाचवायला, वगैरे !  मग या आणि अशा साधनांचा मेळ घालून यंत्रं बनली.  पण मुळात जर ही यंत्रं ,एक set of कष्ट दूर करून,  कष्टांचा दुसरा सेट देणार असतील,  तर काय उपयोग ?  आणि त्यामुळे वेळ वाचत नाहीच !

    मिक्सरचंच उदाहरण घ्या.   सगळे म्हणतात , त्यात ताक-लोणी छान निघतं, अगदी घंटों का काम मिनटोंमे, पण ते लोणी  काढल्यावर त्या भांड्यात आणि झाकणात जो लडबडाट होतो,  तो स्वच्छ करायला काय कमी वेळ लागतो ?   जो वेळ वाचवायचा , तो त्या धुण्यात घालवायचा, आणि रवीने दही घुसळतांना जे विचार मंथन होतं , किंवा१०-१५ मिनिटं निवांतपणा मिळतो , तो ह्यात नाही !!  तेच food-processor चं.  त्यात कणीक  छान भिजवली जाते म्हणतात, पण हाताने कणिक भिजवतांना मनातली खुन्नस कणकेवर काढता येते. ती चांगली तिंबून घेता येते ! आणि मग पराती बरोबर , मन अगदी स्वच्छ होतं ! पोळ्या चांगल्या होतात , हा side effect ! काही लोकांना side effect ची चिंता जास्त असते , ही गोष्ट अलाहिदा !

    मिक्सरचा मला एक फार भयानक अनुभव आला.  मैत्रिणीकडे मुलांची पार्टी होती.  मी पोहोचेपर्यंत मुलांचा धिंगाणा सुरु झाला होता.  "बरं झालं आलीस ते.  मी केक घेऊन येते ... सगळं झालंय, मिक्सरमधे veg soup आहे, तेव्हढं घुमव आणि मुलांना दे, ही मी आलेच ..."  असं म्हणून ती एकदम पसार !!  मी पदर खोचून स्वैपाकघरांत गेले आणि एक डोळा मुलांवर ठेवत , मिक्सर सुरु  केला.   त्याला ते आवडलं नसावं, कारण त्याच्या डोक्यावरचा माझा हात झुगारून झाकण भुर्रर्र आणि भांड्यांवर, भिंतींवर, खिडकीच्या काचेवर, कपाटाच्या दारावर  सगळीकडे सुपाचे ओघळ ... !   निस्तरता निस्तरता पुरेवाट झाली.  नशीब ते टोमॅटो सूप नव्हतं, नाहीतर परत आल्यावर , तिला तिचं स्वैपाकघर लाले लाल झालेलं दिसलं असतं !...

    ....माझ्या नवऱ्याचा ठाम विश्वास आहे की,  यंत्रांना पण मन असतं आणि आपण त्यांच्यांशी बोललं पाहिजे, त्यांना नीट वापरलं पाहिजे.  आता त्यांना मन असेल तर आवडी-निवडी ही असणारच !  तसंच बहुतेक माझं आणि शिवण  मशीनचं आहे.  आमचं जमत नाही, अगदी जमतंच नाही !  लहानपणी आईचं, आजीचं हात-मशीन होतं.  त्यात उजव्या हाताने हँडल फिरवायचं आणि डाव्या हाताने कापड सांभाळायचं !  ती सर्कस वाटायची.  एकदा धाकट्या बहिणीला म्हटलं, "तू हँडल फिरव, मी कापड धरते ...".   ती गोष्टीचं पुस्तक मांडीवर घेऊन हँडल फिरवायला बसली !  अर्ध्याहून जास्त लक्ष पुस्तकात.  तिला 'थांब थांब' म्हणतेय, तरी हँडल चालू ,  आणि सुई माझ्या बोटाच्या नखात !  "अगं , अगं , माझं बोट .... उलटं फिरव ते हँडल... ".  "उलटं फिरवलं तर मशीन खराब होतं ..."  डोकं वर न करताच तिचं उत्तर ! ... "अगं नखातली सुई काय हाडापर्यंत नेतेस का ? "  माझा आरडा ओरडा चालूच ...नि  ती शांतपणे गोष्टीत रमलेली !   तेव्हापासून मशीन चालवणे अगदी नाईलाज झाला तरच ... फार तर readymade कपड्यांची उंची कमी करायला, नाहीतर उसवलेली शिवण परत घालायला ... ! 

    एक दिवस असाच विचार करतांना लक्षात आलं की मला विजेच्या उपकरणांची भीती वाटते !  कारण मला वीज म्हटलं,  की शॉक बसायची भीती वाटते.  अगदी गॅस पेटवायचा लायटर सुध्दा मला शॉक देऊन गेलाय.   झालंच तर TV !! इस्त्री - बिस्त्री  म्हणजे ..'रोज मरे त्याला कोण रडे' !  शॉक नाहीतर एखादा चटका तरी नक्कीच ! !  

       मग एकदा लक्ष्यात आलं की काहीही कानाशी भिरभिरलं की मला त्याची भीती वाटते !   लहानपणी एकदा कानात किडा गेला होता, आणि शेवटी  ENT specialist नी माझा कान अक्षरशः फाकवून तो किडा forceps ने पकडून काढला. चांगलंच दुखलं होतं ! तेव्हापासून तो किडा डोक्यात गेला !  त्यामुळे hairdryer बाद !  त्याचा उपयोग पाहुण्यांना द्यायला !  तेवढेच Brownie points !!

    तसं पाहता,  विजेवर अवलंबून रहायला  नकोच. 'पर्यावरण वगैरेच्याही दृष्टीने ...' असं बोलायला ही बरं पडतं !  आणि पाटा-वरवंटा, रवी, सुई-दोरा वगैरे 'जुनं ते सोनं' ही बरंच ! ....

 ....  आता मी नुकताच एक नवीन उपक्रम सुरु केला आहे.  नवीन वर्षाच्या सुरुवातीपासून रोज  morning walk,  व्यायाम वगैरे सुरु केलाय. तंदुरुस्त व्हायचं ठरवलंय !! कोणी म्हणतात,  शाळेत जाऊन आल्यापासून उत्साह आलाय, कोणी म्हणतात, नव्या फ्लॅटचं रजिस्ट्रेशन झाल्यानं खूप आनंदात आहे ... !   खरं कारण फक्त मला माहीत ... नवीन फ्लॅट दहाव्या मजल्यावर आहे, तेवढे जिने चढता आले पाहिजेत,  हे माझं टारगेट !!.... ....कारण,  मला लिफ्टची भीती वाटते .......          ....ती विजेवर चालते ... !